Samorządy w Polsce otrzymują maile, których nadawcą jest Poczta Polska, a która to prosi o przekazanie „danych ze spisu wyborców”, m.in. nazwiska, adresy, numery PESEL. Szefowie niektórych gmin czy miast zgłaszają sprawę do prokuratury. Państwowa Komisja Wyborcza twierdzi, że Poczta ma prawo żądać takich danych, ale robi to w niewłaściwy sposób.
Opinia prawna karnistów z Katedry Prawa Karnego Uniwersytetu Jagiellońskiego i ekspertów Krakowskiego Instytutu Prawa Karnego, w sprawie przekazywania spisów wyborców Poczcie Polskiej S.A. celem przeprowadzenia wyborów korespondencyjnych, w stanie prawnym na dzień 23 kwietnia 2020 roku.
Polecenie przekazania Poczcie Polskiej S.A. spisu wyborców zawierających dane wszystkich wyborców, celem organizacji wyborów korespondencyjnych, w stanie prawnym na dzień 23 kwietnia 2020 r. nie posiada podstawy prawnej i może nosić znamiona przestępstwa. Przestępstwem może być także przekazanie spisu wyborców (informacji chronionych) podmiotowi nieuprawnionemu.
W spisie wyborców sporządzanym na podstawie Kodeksu wyborczego przez organy samorządu terytorialnego w przypadku wyborów na urząd Prezydenta RP, umieszcza się następujące dane: nazwisko i imiona i nazwisko, imię ojca, datę urodzenia, nr PESEL oraz adres zamieszkania (art. 26 § 7 Kodeksu wyborczego). Wszystkie te informacje mają charakter podstawowych danych osobowych. Podlegają one ochronie zarówno na podstawie prawa polskiego, jak i prawa europejskiego. Zgodnie z art. 4 pkt 1 RODO (ogólne europejskie rozporządzenie o ochronie danych), danymi osobowymi są “wszelkie informacje o zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osobie fizycznej”. W świetle tej definicji nie budzi wątpliwości, że dane wyborców (np. imię i nazwisko, nr PESEL, adres zamieszkania, data urodzenia) zawarte w spisie wyborców stanowią dane osobowe. Nigdy także nie budziło wątpliwości, że informacje te jako podstawowe dane osobowe podlegają ochronie prawnej zarówno na poziomie konstytucyjnym (art. 51 Konstytucji RP), jak i ustawowym. I jedynie na podstawie ustawy władze publiczne mogą udostępniać dane o obywatelach, a i to tylko w zakresie niezbędnym w demokratycznym państwie prawnym (art. 51 ust. 2 Konstytucji). Na konieczność przestrzegania ochrony danych osobowych wynikającej z RODO w związku z wyborami na urząd Prezydenta RP zwracał uwagę Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych (https://www.uodo.gov.pl/pl/138/1444?).
Jedną z fundamentalnych zasad dopuszczalności przetwarzania danych osobowych jest zasada zgodności z prawem, wyrażona w art. 6 RODO. Przetwarzanie danych jest możliwe jedynie wówczas, gdy jest spełniony jeden z warunków wskazanych w tym przepisie. W wypadku realizacji zadania, jakim jest przeprowadzenie wyborów na urząd Prezydenta RP, podstawy do przetwarzania danych osobowych dla potrzeb realizacji tego zadania należy poszukiwać w treści art. 6 ust. 1 lit. e RODO. Przepis ten dopuszcza bowiem przetwarzanie danych osobowych, jeżeli „przetwarzanie jest niezbędne do wykonania zadania realizowanego w interesie publicznym”. Niemniej art. 6 ust. 3 RODO wyraźnie wskazuje, że przetwarzanie danych osobowych m.in. dla wykonania zadania realizowanego w interesie publicznym jest możliwe tylko i wyłącznie, gdy podstawa do określonego sposobu przetwarzania znajduje się w prawie Unii Europejskiej lub w prawie państwa członkowskiego [„Podstawa przetwarzania (…) musi być określona (…)”]. W obowiązującym stanie prawnym na dzień 23 kwietnia 2020 r. nie istnieje żaden przepis prawa, który z jednej strony upoważniałby organy jednostek samorządu terytorialnego, prowadzące rejestr wyborców i przygotowujące spis wyborców, do przekazywania danych osobowych zawartych w spisach wyborców do osoby prawnej, jaką jest Poczta Polska S.A., a z drugiej strony zezwalałby osobie prawnej – Poczta Polska S.A. na pozyskiwanie i dalsze przetwarzanie danych osobowych zawartych w spisach wyborców.
dr hab. Agnieszka Barczak-Oplustil
dr Wojciech Górowski
dr Mikołaj Małecki
dr Kamil Mamak
dr Małgorzata Pyrcak
prof. UJ dr hab. Janusz Raglewski
dr Szymon Tarapata
dr Witold Zontek Katedra Prawa Karnego Uniwersytetu Jagiellońskiego Krakowski Instytut Prawa Karnego
prof. dr. hab. Krzysztof Skotnicki, UŁ (konsultacja)
prof. ALK dr hab. Agnieszka Grzelak (konsultacja)
Krakw 23 kwietnia 2020 r.
Cały tekst można przeczytać na stronie https://kipk.pl/dokumenty/opiniaspiswyborcow.pdf … Foto inter.
TEZY OPINII PRAWNEJ
w przedmiocie kwestii udostępnienia Poczcie Polskiej S.A. danych zawartych w spisach wyborców prowadzonych przez gminy jako zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej.
1) Poczta Polska S.A. jest podmiotem legitymowanym do wystąpienia z wnioskiem, o którym mowa w art.99 ustawy SARS, o ile spełnione są przesłanki określone w tym przepisie.
2) Należy w pełni podzielić stanowisko Państwowej Komisji Wyborczej, że wniosek w tym zakresie może być złożony wyłącznie przez podmiot uprawniony do reprezentacji operatora wyznaczonego – w przedmiotowej sprawie Poczty Polskiej S.A. Wniosek ten powinien być także opatrzony podpisem elektronicznym pozwalającym na identyfikację osoby składającej wniosek.
3) Należy założyć, iż intencją ustawodawcy było przekazanie w odpowiedzi na wniosek spisów lub rejestrów znajdujących się w chwili rozpatrywania wniosku w posiadaniu jego adresata. Nie sposób oczekiwać, aby w terminie 2 dni roboczych możliwym było przygotowanie odrębnego spisu czy rejestru zawierającego kompilację różnego rodzaju danych posiadanych przez adresata wniosku.
4) W obecnym stanie prawnym udostępnienie żądanych danych na potrzeby realizacji zadań związanych z organizacją wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej nie jest uzasadnione.
5) Źródłem obowiązków po stronie Poczty Polskiej S.A., dotyczących realizacji zadań związanych z organizacją wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej nie jest – zgodnie z art. 99 ustawy SARS – polecenie (decyzja czy inne rozstrzygnięcie) jakiegokolwiek organu administracji rządowej (bez względu na jego pozycję w strukturze administracji), lecz przepisy prawa powszechnie obowiązującego.
6) Nałożone na Pocztę Polską S.A. przez organy administracji rządowej obowiązki stanowiące podstawę do udostępnienia danych w trybie art. 99 ustawy SARS mają mieć charakter inny aniżeli realizacja zadań związanych z organizacją wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Obowiązki te muszą być nałożone na podstawie powszechnie obowiązujących aktów normatywnych.
7) Wyłącznie polecenia dotyczące spraw innych niż realizacja zadań związanych z organizacją wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej spełniają drugą z przesłanek określonych w art. 99 ustawy SARS zobowiązując wójta (burmistrza, prezydenta miasta) do udostępnienia wnioskowanych danych.
8) Organ będący adresatem wniosku zobowiązany jest ustalić, czy wnioskowane dane są potrzebne do realizacji zadań związanych z organizacją wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej bądź w celu wykonania innych obowiązków nałożonych przez organy administracji rządowej.
9) Obliczając dwudniowy termin na udostępnienie wnioskowanych danych nie uwzględnia się dnia, w którym wpłynął prawidłowy pod względem formalnym wniosek. Upływ ostatniego z wyznaczonej liczby dni uważa się za koniec terminu na udostępnienie wnioskowanych danych.
10) Do postępowania, o którym mowa w art. 99 ustawy o SARSnie znajdują zastosowania przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego.
11) Przekazanie danych powinno nastąpić nie tylko zgodnie z przepisami ustawy SARS, ale także – uwzględniając konstytucyjną hierarchię źródeł prawa – z przepisami europejskimi i krajowymi, dotyczącymi ochrony danych osobowych. W szczególności dotyczy to przepisów związanych z bezpieczeństwem przekazywanych danych, w tym formą w jakiej przekazanie to ma nastąpić.
12) Ustawa SARS czy też ustawa COVID nie przewidują żadnych sankcji za nieudostępnienie danych, o których mowa w art. 99 ustawy SARS czy też udostępnienie ich w terminie późniejszym aniżeli określony w tym przepisie. Polski system prawny przewiduje natomiast istotne sankcje związane z naruszeniem przepisów o ochronie danych osobowych.
13) Nieudostępnienie danych w trybie art. 99 ustawy SARS lub udostępnienie ich po terminie określonym w tym przepisie nie może stanowić samoistnej podstawy do zastosowania któregokolwiek ze środków nadzoru określonych w ustawie o samorządzie gminnym.
Maciej Kiełbus prawnik, prof. UAM dr hab. Krystian M. Ziemski radca prawny
Biuro Związku Miast Polskich
Poznań 23 kwietnia 2020 r.
Do Urzędu Miejskiego w Blachowni nie wpłynął w tej sprawie żaden wniosek z Poczty Polskiej.